Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Özel kızıl E. (Yürütücü), Bayraktar A., Baştuğ M., Ömercioğlu G.
Şizofreni Hastalarında Akut Aerobik Egzersiz ile Bilişsel İşlev Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Şizofreni sıklıkla adölesan dönemde ortaya çıkan ve genellikle yaşam boyu süren, yüksek morbidite ve mortalite riski taşıyan, klinik belirtileri ve prognozu bireysel farklılıklar gösterebilen; varsanılar, sanrılar, dezorganize konuşma ve davranış, uygunsuz duygulanım ve bilişsel bozulmanın görülebildiği kronik ruhsal bir hastalıktır.
Dikkat, bellek, algılama gibi temel becerilerden, sorun çözme, muhakeme, sıralama ve planlama gibi geniş bir yelpazede değerlendirilen zihinsel becerilerin hepsi bilişsel işlev olarak isimlendirilir ve herhangi birinde gözlenen aksaklık bilişsel bozukluk olarak isimlendirilir. Şizofreni hastalarında gözlenen bilişsel işlevlerdeki bozulma temel semptomlardan biri olarak kabul edilmektedir ve istihdam durumu, bağımsız yaşam ve yaşam kalitesi dahil olmak üzere işlevsel belirteçlerin önemli bir yordayıcısıdır. Şizofreni tedavisinde önde gelen tedavi yöntemi olan antipsikotik ilaçlar pozitif belirtileri azaltmada etkili olmalarına rağmen, bilişsel kayıpları tedavi etmede yetersiz kalmaktadır. Şizofreni hastalarında bilişsel işlevlerin geliştirilmesi için çeşitli farmakolojik ajanların etkisi araştırılsa da henüz etkinliği kanıtlanmış bir ajan bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalar bilişsel kayıplar üzerinde en etkili olduğu gösterilen farmakolojik olmayan yöntemin fiziksel egzersiz olduğunu göstermektedir.
Aerobik egzersizin şizofreni hastalarında pozitif, negatif ve genel semptom şiddeti, genel ve sosyal işlevsellik, bakım ihtiyacı ve yaşam kalitesini olumlu etkilediği gösterilmiştir. Egzersizin hem sağlıklılarda hem de şizofreni hastalarında bilişsel faydaları açık olsa da egzersizin türü, yoğunluğu ve süresinin bilişsel işlevsel üzerindeki etkileri tartışmalıdır. Güncel literatürde artan sayıda araştırma, tek bir egzersiz seansının (akut egzersiz) bilişsel performans üzerindeki etkilerine odaklanmış ve akut egzersiz ile çeşitli hasta gruplarında ve sağlıklı bireylerde bilişsel işlevlerin çeşitli alanlarında gelişme gözlendiğini bildirmiştir.
Bu çalışmada akut egzersizin şizofrenide etkilenen bilişsel alanlar üzerine olan etkisini araştırmak amaçlanmaktadır. Şizofreni hastalarında akut egzersiz seansından sonra çeşitli testlerle değerlendirilen bilişsel işlevlerinde gelişme görülmesi beklenmektedir. Ayrıca bu değişimin sağlıklı kontrol grubuna göre daha belirgin olması beklenmektedir.
Çalışma Aralık 2023- Aralık 2024 tarihleri arasında DSM- 5 tanı ölçütlerine göre şizofreni tanısı alan hastalar ve hasta grubu ile yaş ve eğitim düzeyi açısından eşleştirilmiş sağlıklı kontroller arasında yürütülecektir. Öncelikle iki gruba da kardiyopulmoner test (KPET) uygulanacak ve iki grubun egzersiz kapasiteleri belirlenecektir. Bu kapasiteye göre hesaplanan orta yoğunluktaki akut egzersiz seansı uygulanacaktır. Akut egzersiz öncesi ve sonrası uygulanacak testlerle bilişsel işlevler değerlendirilecektir.
Çalışmayı özgün kılan nokta, mevcut literatür gözden geçirildiğinde şizofreni hastalarında hem klinik açıdan hem de sosyal ve mesleki işlevsellik bakımından oldukça önemli olan bilişsel işlev bozuklukları üzerinde akut egzersizin etkisini değerlendiren yeterince çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca diğer hasta gruplarında ve sağlıklılarda yapılan çalışmalarda da bireysel kardiyorespiratuvar kapasite farklılıkları göz önüne alınmamıştır. Buradan yola çıkarak tasarlanan çalışmada şizofreni hastalarında bireysel kardiyorespiratuvar kapasite dikkate alınarak uygulanacak orta şiddetteki akut egzersizin çeşitli bilişsel işlevler üzerindeki etkisi araştırılacaktır bu sayede bireysel farklılıkların etkisi ortadan kaldırılarak akut egzersizin bilişsel işlevler üzerindeki etkisi ortaya konulabilecektir.