Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Bu proje önerisinde, anadili Türkçe olan erişkin ve sağlıklı bireylerin sözlü dilde üretim düzeyinde Türkçede sol-başlı [sıfat+ad] bileşik sözcükleri ve öbek karşıtlarının, çeşitli tonlama farklılıkları içeren ezgi türleri çerçevesinde akustik sesbilgisel yöntem ve teknikler kullanılarak incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada, Türkçede farklı sözdizimsel konumlarda perde tonları içeren sol-başlı [sıfat+ad] bileşikleri ve öbek karşıtlarının tümce düzeyinde akustik sesbilgisel farklılıkları ortaya konulacaktır. Bu bağlamda, sesbilimsel süreçlerle, temel sıklık/f0, yoğunluk, süre, eğim ve yarı ton tabanındaki akustik sesbilgisel değişimler arasındaki etkileşim incelenecektir. Projenin örneklem grubu, anadili Türkçe olan erişkin, sağlıklı ve gönüllü 35 katılımcıdan oluşmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında katılımcılarla ön görüşmeler ve odyometrik işitme testleri Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dilbilimi Bölümü bünyesinde bulunan Dilbilim Laboratuvarında (diLab) gerçekleştirilecektir. Bu aşamanın ardından, araştırmanın sözlü dilde üretim deneyleri Ankara Üniversitesi Beyin Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde bulunan Sesbilim Laboratuvarındaki dış sesten %99 oranında yalıtılmış sessiz kabinde uygulanacaktır. Türkçede sol-başlı [sıfat+ad] bileşikleri ve öbek karşıtlıklarını içeren 3×2 deney paradigmasında oluşturan deney deseni, biten ezgi taşıyan yüksek perdeli özne konumu ve soru tümcesi konumu ve alçak perde taşıyan süren ezgili tümce-sonu konumu olmak üzere 240 tümceden oluşmaktadır. Deneyler sırasında katılımcılara rastlantısal sıralamayla sunulacak olan deney tümcelerini katılımcıların en az üçer defa mümkün olduğunca doğal bir şekilde sesletmeleri istenecektir. Praat 6.3.10 (Boersma ve Weenink, 2023) Ses Analizi Yazılımı aracılığıyla dijital ortama kaydedilecek olan ham veriler, aynı yazılım altında çalıştırılan açık kaynak kodlu `Montreal Forced Aligner? (McAuliffe vd., 2017) etiketleme sistemi ile bileşik-öbek karşıtlarının bürünsel ve akustik sesbilgisel özelliklerine göre sözcüklerden, vurgulu seslemlere ve vurgulu seslemlerdeki ünlülere kadar bölütlenecektir. Bu işlemin ardından, Praat 6.3.10 yazılımı altında açık kaynak kodlu `ProsodyPro? (Xu, 2013) geniş ölçekli sistematik etiketleme sistemi aracılığıyla ham veriler istatistiksel analize hazırlanacaktır. Bileşik-öbek karşıtlarının f0, yoğunluk, süre, yarı-ton ve eğim özelliklerinin kapsamlı olarak inceleneceği veriler, R Programlama Dili?nde (R Core Team, 2023) lme4 (Bates vd., 2015) ve lmerTest (Kuznetsova vd., 2017) paketleri kullanılarak, 3×2 faktöriyel deseninde Doğrusal Karma-etkiler Modeli uygulanarak analiz edilecektir. Farklı ezgi türlerinde bileşik ve öbek karşıtlığının nasıl bir akustik sesbilgisel profil oluşturduğunun incelendiği bu projeden elde edilecek bulgular, öngörülebilir vurgulama düzeni içeren Türkçede geniş bir örneklem ve veri setiyle çalışılması yönünden özgün değer taşımaktadır. Araştırma sonucunda elde edilecek verilerin perde vurgusunun belirlenmesinde etkin rolü olan f0, yoğunluk ve eğim değerlerinin bürünsel açısından bileşik ve öbek karşıtları arasında belirgin anlamlılık oluşturacağı düşünülmektedir. Bir diğer akustik belirleyici olan sürenin ise bileşik-öbek karşıtlığında özelleşmiş bir akustik belirleyici olacağı varsayılmaktadır. Bu bağlamda elde edilecek verilerin alanyazınla uyumlu bulgular taşıyacağına inanılmaktadır. Bu proje çalışmasının Türkçenin diğer arasındaki konumunun belirlenebilmesi ve akustik sesbilgisel yöntem ve tekniklerin otomatik etiketleme sistemleri çerçevesinde kapsamlı olarak incelenebilmesi gibi yenilikçi yönleriyle alana katkı sağlayacağına inanılmaktadır.