Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Akyüzlü D. (Danışman (Yürütücü Gerçek Kişi Olan Projede)), Kotiloğlu S., Gümüştaş M.
Alkol yoksunluk sendromu (AYS) toplumda nadir görülse de alkolik bireyler arasında çok yaygın olan ve geç teşhis veya tedavi edildiğinde ciddi komplikasyonlara neden olan bir tıbbi durumdur. AYS, alkol bağımlılarının %50’den fazlasında, hafiften şiddetliye birçok farklı formda görülür ve farklı farmakolojik tedaviler gerektirir. Zamanında müdahale ve uygun tedavi kombinasyonu ile alkol problemlerinde morbidite ve ölümün en önemli nedenlerinden biri olan AYS’ nin tedavisi çok büyük önem taşımaktadır. Benzodiazepin grubu ilaçlar, alkol yoksunluk sendromu tedavisinde altın standarttır. Diazepam, benzodiazepin grubu bir ilaç olup anksiyete, insomnia, kas spazmları, ağrı ve alkol yoksunluğu gibi pek çok hastalığın kontrolünde kullanımı mevcuttur. Diazepam uzun-süreli etkiye sahip olduğundan deliryumun önlenmesinde ve yoksunluğun azaltılmasında daha fazla etkiye sahiptir. Diazepam CYP2C19 ve CYP3A4 genleri tarafından sentezlenen enzimler ile başlıca metaboliti olan desmetildiazepama metabolize edilmektedir Hem diazepamın hem de majör metaboliti olan desmetildiazepamın yarılanma ömürlerinin uzun olması, ilacın sedatif ve anksiyolitik etkisini uzatmaktadır. CYP2C19 enziminin metabolik aktivitesinin genetik polimorfizmler nedeniyle değişebildiği ve bireyler arasında farklılık gösterdiği şimdiye kadar yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Metabolik aktivitenin değişmesi, CYP2C19 ile metabolize edilen ilaçların plazma düzeyini ve dolayısıyla tedavi etkinliğini etkilemektedir. Enzimin daha aktif olması, ilacın yeterli plazma düzeyine ulaşmamasına ve dolayısıyla tedavi etkinliğinin düşmesine; enzimin daha az aktif olması ise ilacın vücutta birikmesine ve yan etkilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu nedenle, önerilen projede ağızdan diazepam tedavisi alan ve AYS tanısı konulmuş olan bireylerde, bazı CYP2C19 gen polimorfizmlerinin plazma diazepam ve desmetildiazepam düzeyine etkisi olup olmadığı araştırılacaktır. Çalışmaya, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’na başvuran, alkol kesilme döneminde olan ve kesilmenin şiddetine göre değişen dozlarda oral diazepam ile detoksifikasyon müdahalesi başlatılan 110 erkek hasta dahil edilecektir. CYP2C19 gen polimorfizmleri PCR-RFLP yöntemi ile belirlenecektir. Plazma diazepam ve desmetildiazepam düzeyleri ise, Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografi (HPLC) ile ölçülecektir. Planlanan çalışma tamamlandığında, alkol yoksunluk sendromunda uzun süreli oral diazepam tedavisi alan bireylerde, plazma diazepam ve desmetildiazepam düzeylerine CYP2C19 polimorfizmlerinin etkileri ilk defa belirlenmiş olacaktır. Böylece, ilerleyen yıllarda daha çok kullanılacağı öngörülen bireysel tedavi yaklaşımları açısından Türk popülasyonu ile ilgili veriler toplanmış olacaktır. Bu sayede tedavi etkinliğinin arttırılması adına ilaç uygulanmasında farklı düzenlemeler planlanabilecektir.
Ankara Üniversitesi Adli Bilimler Enstitüsü mevcut fiziki altyapısı, bilimsel birikimi ve potansiyel akademik iş birlikleri ile bağımlılık ile ilgili genotiplendirme ve ilaç düzey ölçme çalışmalarının yapılabileceği bir kurumdur. Adli Bilimler Enstitüsü gerek gelişime açık altyapısı gerekse bünyesinde bulundurduğu bilim insanları ile özellikle Adli Biyoloji, Adli Toksikoloji ve Adli Genetik alanlarında bilim dünyasına önemli katkılar sağlamaktadır. Proje danışmanlarından Doç. Dr. Dilek Akyüzlü toksikogenetik alanında uzman bir bilim insanı olup, alandaki tecrübe ve bilinirliği uluslararası yayınlarından anlaşılmaktadır. Mevcut süregelen çalışmalarında farklı bağımlılık tiplerinde gen polimorfizmlerini ve epigenetik mekanizmaların etkisini araştırmaktadır. Projenin ikinci danışmanı Doç. Dr. Mehmet Gümüştaş adli kimya alanında uzman bir bilim insanı olup, sıvı kromatografi yöntemlerindeki tecrübesi ile yayınladığı uluslararası iş birlikli makaleler ile ortaya konmuştur.
Gerek yeni akademik iş birlikleri gerekse elde edilecek olan yeni teknik ve deneysel kazanımlar ile araştırmacının kariyerine yön verebilecek niteliğe sahip bu projenin tamamlanmasının ardından araştırmacı daha kapsamlı projeler geliştirebilecek ve bilimsel araştırmalar dizayn edebilecektir.